TRYB (η έγκλιση) to kategoria gramatyczna czasownika, która wyraża stosunek mówiącego (podmiotu) do treści wypowiedzi (znaczenia czasownika). W języku nowogreckim wyróżnia się dwa rodzaje trybów: osobowe: orzekający (oznajmujący), przypuszczający i rozkazujący oraz bezosobowe: bezokolicznik oraz imiesłów.
1. Tryb orzekający (oznajmujący) - η οριστική έγκλιση - używany jest do wyrażenia czynności rzeczywistej, pewnej; takiej, która zadziała się, dzieje się lub będzie się działa w świecie realnym. Ukazuje również, iż stosunek mówiącego do wypowiadanej treści jest neutralny, np.
W zdaniu, w którym występuje zaprzeczenie czasownika, stosujemy partykułę δε(ν)* (nie):
1. Tryb orzekający (oznajmujący) - η οριστική έγκλιση - używany jest do wyrażenia czynności rzeczywistej, pewnej; takiej, która zadziała się, dzieje się lub będzie się działa w świecie realnym. Ukazuje również, iż stosunek mówiącego do wypowiadanej treści jest neutralny, np.
- Τώρα μαγειρεύω φαγητό. (Teraz gotuję obiad).
- Πέρσι έβρεχε όλο το καλοκαίρι. (W zeszłym roku padało całe lato.)
- Αύριο θα καθαρίσω το σπίτι. (Jutro posprzątam mieszkanie.)
W zdaniu, w którym występuje zaprzeczenie czasownika, stosujemy partykułę δε(ν)* (nie):
- Δε θέλω άλλο νερό. (Teraz nie szyję ubrań).
- Χθες δεν πήγα στη δουλειά. (Wczoraj nie poszłam do pracy.)
- Αύριο δε θα κάνω τίποτα. (Jutro nie będę nic robić.)
2. Tryb przypuszczający - η υποτακτική έγκλιση - wyraża przypuszczenie, niezdecydowanie, życzenie, propozycję lub też obawę przed czymś. Odnosi się do czynności niepewnej lub wyczekiwanej.
Jak widać na powyższych przykładach, czasownik grecki w trybie przypuszczającym nie zawsze tłumaczony jest na język polski z dodaniem cząstki "-by, -byśmy itd" (np. przyszedłbyś, przemyślelibyśmy, poszedł był, zjedlibyśmy).
Tryb ten tworzony jest przy pomocy partykuły "να" oraz spójników:
άμα, εάν, όταν --> jeśli; πριν, πριν να --> zanim; μόλις -->jak tylko, zaledwie, προτού --> zanim
Czasowniki w trybie przypuszczającym nie posiadają czasów. Mogą występować zarówno w stronie czynnej, jak i biernej.
- Μακάρι να έρθεις. (Obyś przyszedł.) - życzenie
- Ας το σκεφτούμε ξανά. (Przemyślmy to ponownie.) - propozycja, zachęta
- Που να πήγε; (Dokąd mógł pójść?) - niepewność
- Να φάμε απόψε στην μαμά μου; (Zjemy dzisiaj wieczorem u mojej mamy?) - propozycja
Jak widać na powyższych przykładach, czasownik grecki w trybie przypuszczającym nie zawsze tłumaczony jest na język polski z dodaniem cząstki "-by, -byśmy itd" (np. przyszedłbyś, przemyślelibyśmy, poszedł był, zjedlibyśmy).
Tryb ten tworzony jest przy pomocy partykuły "να" oraz spójników:
άμα, εάν, όταν --> jeśli; πριν, πριν να --> zanim; μόλις -->jak tylko, zaledwie, προτού --> zanim
Czasowniki w trybie przypuszczającym nie posiadają czasów. Mogą występować zarówno w stronie czynnej, jak i biernej.
3. Tryb rozkazujący - η προστακτική έγκλιση - przedstawia polecenie, wezwanie, zakaz, prośbę, życzenie, zaciekawienie. Czasownik w tym trybie odnosi się zawsze do drugiej osoby liczby pojedynczej lub mnogiej. Występuje zarówno wśród czasowników strony czynnej, jak i biernej.
Zasady tworzenia trybów przedstawione zostaną na przykładach czasowników:
Strona czynna:
W przypadku czasowników koniugacji typu A do tematu wyrazu w czasie teraźniejszym dodajemy końcówkę "-ε" w liczbie pojedynczej oraz "-ετε" w liczbie mnogiej:
Końcówki trybu rozkazującego czasowników koniugacji typu B w czasie teraźniejszym to:
W przypadku czasownika, będącego w aoryście w stronie czynnej, tryb rozkazujący charakteryzuje się końcówkami -ε i -(ε)τε
w każdej koniugacji i każdej klasie czasownika:
Strona bierna:
Tryb rozkazujący czasowników w stronie biernej odnosi się jedynie do aorystu i tworzony jest za pomocą końcówek: -ου (lp.) oraz
-είτε (lm.):
Istnieje grupa czasowników, których tryb rozkazujący nie podlega powyższym zasadom. Są one nieregularne i należy je
zapamiętać:
Zasady tworzenia trybów przedstawione zostaną na przykładach czasowników:
- δένω - wiążę
- κρύβω - chowam
- αγαπώ / αγαπάω - kocham
- χρησιμοποιώ - używam
Strona czynna:
W przypadku czasowników koniugacji typu A do tematu wyrazu w czasie teraźniejszym dodajemy końcówkę "-ε" w liczbie pojedynczej oraz "-ετε" w liczbie mnogiej:
- δένε! (wiąż!), δένετε! (wiążcie!) - od δένω - wiążę
- κρύβε! (chowaj!), κρύβετε! (chowajcie!) - od κρύβω - chowam
Końcówki trybu rozkazującego czasowników koniugacji typu B w czasie teraźniejszym to:
- czasowniki klasy 1.: -α (lp.): αγάπα! (kochaj!), -ατε (lm.):αγαπάτε! (kochajcie!)
- czasowniki klasy 2.: -ειτε (lm): χρησιμοποιείτε! (używajcie!) liczba pojedyncza nie występuje
W przypadku czasownika, będącego w aoryście w stronie czynnej, tryb rozkazujący charakteryzuje się końcówkami -ε i -(ε)τε
w każdej koniugacji i każdej klasie czasownika:
- δέσε! (zwiąż!), δέσ(ε)τε! (zwiążcie!)
- κρύψε! (schowaj!), κρύψ(ε)τε! (schowajcie!)
- αγάπησε! (pokochaj!), αγαπήσ(ε)τε! (pokochajcie!)
- χρησιμοποιήσε! (użyj!), χρησιμοποιήσ(ε)τε! (użyjcie!)
Strona bierna:
Tryb rozkazujący czasowników w stronie biernej odnosi się jedynie do aorystu i tworzony jest za pomocą końcówek: -ου (lp.) oraz
-είτε (lm.):
- δέσου! (zwiąż się!), δεθείτε! (zwiążcie się!)
- κρύψου! (schowaj się!), κρυφτείτε! (schowajcie się!)
- αγαπήσου! (pokochaj się!), αγαπηθείτε! (pokochajcie się!)
- χρησιμοποιήσου! (użyj się!) χρησιμοποιηθείτε (użyjcie się!)
Istnieje grupa czasowników, których tryb rozkazujący nie podlega powyższym zasadom. Są one nieregularne i należy je
zapamiętać: