Rzeczownik - το ουσιαστικό, to część mowy, która nazywa osoby, rzeczy, miejsca, zwierzęta, rośliny, obiekty, zjawiska, pojęcia abstrakcyjne; odpowiadając na pytania: kto? co? Pełni tym samym kluczową rolę w komunikacji między ludzkiej.
Podobnie jak w języku polskim, rzeczowniki greckie występują w rodzajach gramatycznych oraz w przeważającej części podlegają odmianie przez przypadki oraz liczby.
Za względu na kategorie obiektów, rzeczowniki greckie dzielą się na:
1. własne - imiona osób i zwierząt, nazwy: dni tygodnia, miesięcy, świąt i uroczystości, statków; tytuły dzieł artystycznych (literackich, teatralnych, filmowych): Αλέξανδρος (Aleksander), Δευτέρα (poniedziałek), Οκτώβριος (październik), Χριστούγεννα (Boże Narodzenie) - wszystkie greckie rzeczowniki własne rozpoczynają się od wielkiej litery;
2. pospolite - każdy rzeczownik, który nie jest nazwą własną: γάτα (kot), γιος (syn);
3. konkretne (zmysłowe) - określają obiekty i zjawiska, które człowiek jest w stanie rozpoznać za pomocą zmysłów: δέντρο (drzewo), άρωμα (zapach);
4. abstrakcyjne - to myśli, uczucia, spostrzeżenia doświadczalne przez człowieka według jego indywidualnej percepcji: θλίψη (smutek), ευτυχία (szczęście), σκέψη (myśl);
5. zbiorowe - wyrażają dany zbiór obiektów: κόσμος (ludzie), κοπάδι (stado).
Podobnie jak w języku polskim, rzeczowniki greckie występują w rodzajach gramatycznych oraz w przeważającej części podlegają odmianie przez przypadki oraz liczby.
Za względu na kategorie obiektów, rzeczowniki greckie dzielą się na:
1. własne - imiona osób i zwierząt, nazwy: dni tygodnia, miesięcy, świąt i uroczystości, statków; tytuły dzieł artystycznych (literackich, teatralnych, filmowych): Αλέξανδρος (Aleksander), Δευτέρα (poniedziałek), Οκτώβριος (październik), Χριστούγεννα (Boże Narodzenie) - wszystkie greckie rzeczowniki własne rozpoczynają się od wielkiej litery;
2. pospolite - każdy rzeczownik, który nie jest nazwą własną: γάτα (kot), γιος (syn);
3. konkretne (zmysłowe) - określają obiekty i zjawiska, które człowiek jest w stanie rozpoznać za pomocą zmysłów: δέντρο (drzewo), άρωμα (zapach);
4. abstrakcyjne - to myśli, uczucia, spostrzeżenia doświadczalne przez człowieka według jego indywidualnej percepcji: θλίψη (smutek), ευτυχία (szczęście), σκέψη (myśl);
5. zbiorowe - wyrażają dany zbiór obiektów: κόσμος (ludzie), κοπάδι (stado).
Gramatyka języka greckiego zwraca również uwagę na podział rzeczowników ze względu na liczbę sylab oraz w zależności, na którą sylabę przypada akcent:
- równozgłoskowe: gdy liczba sylab w każdym przypadku liczby pojedynczej i mnogiej jest taka sama, np. μαθητής (uczeń - mianownik, lp. - 3 sylaby), μαθητές (uczniowie - mianownik, lm. - 3 sylaby);
- nierównozgłoskowe: liczba sylab danego wyrazu w liczbie pojedynczej zmienia się, gdy występuje on w liczbie pojedynczej: μαμά (mama - M. lp. - 2 sylaby), μαμάδες (mamy - M. lm. - 3 sylaby);
- oksytoniczne - akcent w wyrazie przypada na ostatnią sylabę: ο αθλητής (sportowiec);
- paroksytoniczne - zaakcentowana jest przedostatnia sylaba rzeczownika: ο πατέρας (ojciec);
- proparoksytoniczne - akcent pada na trzecią sylabę od końca: ο άγγελος (anioł).
LICZBA RZECZOWNIKÓW
Rzeczowniki posiadają z reguły dwie liczby: pojedynczą i mnogą. Istnieją jednak takie, które występują tylko w jednej z nich.
Tylko w liczbie pojedynczej są rzeczowniki:
a) wyrażające pojęcia, których nie można policzyć: χάος (chaos), κούραση (zmęczenie);
b) jako nazwy nauk i sztuk artystycznych: γεωγραφία (geografia), η κοινωνιολογία (socjologia), γλυπτική (rzeźbiarstwo);
c) wyrażające jednostki niepowtarzalne, jedyne, wyjątkowe: Βυζάντιο (Bizancjum);
d) nazywające zbiór obiektów: όχλος (tłum, motłoch)
Rzeczowniki w liczbie mnogiej:
a) nazwy języków: πολωνικά (język polski), ελληνικά (język grecki), αγγλικά (język angielski);
b) wyrażające podwójne przedmioty, pary: γυαλιά (okulary);
c) określające pieniądze jako wynagrodzenie lub premia: ρέστα (reszta), μετρητά (gotówka), τα εύρετρα (tzw. znaleźne - odestek wartości znalezionego obiektu).
W języku potocznym funkcjonuje wiele innych rzeczowników, występujących tylko w liczbie pojedynczej lub mnogiej, nieprzypisanych do konkretnej grupy, np. κάλαντα (kolęda / kolędy).
Rzeczowniki posiadają z reguły dwie liczby: pojedynczą i mnogą. Istnieją jednak takie, które występują tylko w jednej z nich.
Tylko w liczbie pojedynczej są rzeczowniki:
a) wyrażające pojęcia, których nie można policzyć: χάος (chaos), κούραση (zmęczenie);
b) jako nazwy nauk i sztuk artystycznych: γεωγραφία (geografia), η κοινωνιολογία (socjologia), γλυπτική (rzeźbiarstwo);
c) wyrażające jednostki niepowtarzalne, jedyne, wyjątkowe: Βυζάντιο (Bizancjum);
d) nazywające zbiór obiektów: όχλος (tłum, motłoch)
Rzeczowniki w liczbie mnogiej:
a) nazwy języków: πολωνικά (język polski), ελληνικά (język grecki), αγγλικά (język angielski);
b) wyrażające podwójne przedmioty, pary: γυαλιά (okulary);
c) określające pieniądze jako wynagrodzenie lub premia: ρέστα (reszta), μετρητά (gotówka), τα εύρετρα (tzw. znaleźne - odestek wartości znalezionego obiektu).
W języku potocznym funkcjonuje wiele innych rzeczowników, występujących tylko w liczbie pojedynczej lub mnogiej, nieprzypisanych do konkretnej grupy, np. κάλαντα (kolęda / kolędy).
RODZAJ RZECZOWNIKÓW
Każdy z rzeczowników należy do jednego z trzech rodzajów gramatycznych: męskiego, żeńskiego lub nijakiego.
Rzeczowniki rodzaju męskiego to zawsze te, które odnoszą się do przedstawiciela płci męskiej:
ο κύριος (pan), ο δάσκαλος (nauczyciel), ο παππούς (dziadek).
Analogicznie jest z rzeczownikami rodzaju żeńskiego z płcią żeńską
η κυρία (pani), η δασκάλα (nauczycielka), η γιαγιά (babcia)
W sytuacji, gdy nie ma istotnego znaczenia, jakiej płci jest człowiek lub przy używaniu zdrobnień, rzeczowniki są rodzaju nijakiego:
το παιδί (dziecko), το εγγόνι (wnuk, wnuczka), το παπάκι (kaczątko). Przy zdrobnieniach zdarza się, że rodzaj nijaki nie odpowiada fizycznej naturze obiektu, np. το κορίτσι - dziewczynka.
Każdy z rzeczowników należy do jednego z trzech rodzajów gramatycznych: męskiego, żeńskiego lub nijakiego.
Rzeczowniki rodzaju męskiego to zawsze te, które odnoszą się do przedstawiciela płci męskiej:
ο κύριος (pan), ο δάσκαλος (nauczyciel), ο παππούς (dziadek).
Analogicznie jest z rzeczownikami rodzaju żeńskiego z płcią żeńską
η κυρία (pani), η δασκάλα (nauczycielka), η γιαγιά (babcia)
W sytuacji, gdy nie ma istotnego znaczenia, jakiej płci jest człowiek lub przy używaniu zdrobnień, rzeczowniki są rodzaju nijakiego:
το παιδί (dziecko), το εγγόνι (wnuk, wnuczka), το παπάκι (kaczątko). Przy zdrobnieniach zdarza się, że rodzaj nijaki nie odpowiada fizycznej naturze obiektu, np. το κορίτσι - dziewczynka.
DEKLINACJE RZECZOWNIKÓW
Rzeczowniki greckie posiadają różnorodne zakończenia w każdym z rodzajów. Stąd też istnieje wiele odmian deklinacji.
RZECZOWNIKI RODZAJU MĘSKIEGO
Deklinacja wszystkich greckich rzeczowników rodzaju męskiego (wyjątkiem tych z końcówką -ος w mianowniku liczby pojedynczej) wygląda schematycznie:
1. w liczbie pojedynczej mianownik posiada swoistą końcówkę, pozostałe przypadki wyglądają tak samo;
2. w liczbie mnogiej dopełniacz posiada swoistą końcówkę -ων, pozostałe przypadki wyglądają tak samo.
1. w liczbie pojedynczej mianownik posiada swoistą końcówkę, pozostałe przypadki wyglądają tak samo;
2. w liczbie mnogiej dopełniacz posiada swoistą końcówkę -ων, pozostałe przypadki wyglądają tak samo.
W języku nowogreckim występują również takie rzeczowniku w rodzaju męskim, które nie mieszczą się w żadnej z powyższcyh odmian deklinacji. Są to:
Możemy spotkać się również z tzw. podwójną deklinacją, gdy liczba mnoga określonych rzeczowników posiada dwie, równoznaczne formy, zamiennie występujące, należące jednak do różnych rodzajów gramatycznych. Do wyrazów tych należą m. in.
lp. ο βράχος (r. m.) - skała
lm. οι βράχοι (r. m.), τα βράχια (r. n.) - skały
lp. ο λόγος (r. m.) - słowo
lm. οι λόγοι (r. m.), τα λόγια (r. n.) - słowa
W języku codziennym powyższe rzeczowniki częściej występują w formie liczby mnogiej w rodzaju nijakiego.
lp. ο βράχος (r. m.) - skała
lm. οι βράχοι (r. m.), τα βράχια (r. n.) - skały
lp. ο λόγος (r. m.) - słowo
lm. οι λόγοι (r. m.), τα λόγια (r. n.) - słowa
W języku codziennym powyższe rzeczowniki częściej występują w formie liczby mnogiej w rodzaju nijakiego.
RZECZOWNIKI RODZAJU ŻEŃSKIEGO
Deklinacja wszystkich greckich rzeczowników rodzaju żeńskiego (z wyjątkiem rzeczowników, w których mianownik liczby pojedynczej kończy się na -ος) wygląda schematycznie:
1. w liczbie pojedynczej dopełniacz ma swoistą końcówkę: zawsze -ς; pozostałe przypadki wyglądają tak samo (na wzór mianownika);
2. w liczbie mnogiej dopełniacz zawsze ma końcówkę -ων.
1. w liczbie pojedynczej dopełniacz ma swoistą końcówkę: zawsze -ς; pozostałe przypadki wyglądają tak samo (na wzór mianownika);
2. w liczbie mnogiej dopełniacz zawsze ma końcówkę -ων.
RZECZOWNIKI RODZAJU NIJAKIEGO
W przypadku wszystkich rzeczowników rodzaju nijakiego, zarówno w liczbie pojedynczej, jak i mnogiej, swoistą końcówkę posiada dopełniacz. Formy pozostałych przypadków odpowiadają mianownikowi.
Podsumowując, język grecki posiada odmienne rzeczowniki o następujących zakończeniach:
Do nieodmiennych rzeczowników języka nowogreckiego zaliczają się przede wszystkim wyrazy zaczerpnięte z języków obcych, ale nie tylko. Oto kilka z nich:
- ο / η ντεντέκτιβ (detektyw)
- ο / η ρεπόρτερ (reporter/-ka)
- ο / η μανάτζερ (menadżer/-ka)
- η σεζόν (sezon),
- το κραγιόν (szminka)
- το μαγιό (kostium kąpielowy)